کارت اعتباری؛ ابزاری در زنجیره تامین

تاریخچه

اگرچه این روزها، استفاده از کارت‌های اعتباری رواج پیدا کرده‌است. با این حال، پیدایش کارت‌های اعتباری به سال‌ها قبل بر می‌گردد. اولین باری که از کارت اعتباری نام برده شد، در کتاب نگاهی به گذشته[۱] ادوارد بلامی [۲]بود. بلامی در این کتاب، ۱۱ بار از کارت اعتباری[۳] نام برد. با این حال، اولین استفاده از کارت اعتباری به سال ۱۹۲۰ در ایالات متحده بر می‌گردد؛ زمانی که رانندگان جاده‌ای از کارت اعتباری برای خرید سوخت استفاده می‌کردند. در سال ۱۹۲۱، وسترن یونیون[۴]،  شروع به صدور کارت‌های اعتباری برای مردم عادی کرد. تا سال ۱۹۳۸، شرکت‌ها و مشاغل دیگر نیز شروع به پذیرش کارت اعتباری به جای پول نقد کردند. در آن زمان کارت‌های اعتباری روی مقوا چاپ می‌شدند، به همین علت احتمال تقلب در آن بالا بود. در سال ۱۹۲۸ شرکت تولیدی فارینگتون[۵]، charga-plate را ایجاد کرد. این شرکت، که به عنوان پیشتاز تولید کارت‌های اعتباری امروزه شناخته می‌شود، شروع به چاپ کارت‌های اعتباری روی ورقه فلزی کردند و احتمال تقلب در آن را کاهش دادند. (کریستین لایتون؛ ۲۰۱۳)

کارت اعتباری در جهان

کارت‌های اعتباری  اصطلاحاً به کارت‌هایی اطلاق می‌شود که دارنده آن با توجه به میزان اعتباری که بانک صادرکننده کارت به او داده، بدون داشتن موجودی در حساب خود امکان خرید (تا سقف اعتبار) را دارد و پس از مهلت مشخص، بدهی خود را به بانک پرداخت می‌نماید.

کارت‌های اعتباری مزایایی برای دارندگان و پذیرندگان کارت دارند و از جمله این مزایا می‌توان موارد زیر را نام برد:

• برای دارندگان کارت

  • افزایش قدرت خرید
  • سهولت دریافت اعتبار
  • دریافت تسهیلات چندبار مصرف (قابلیت شارژ و استفاده نامحدود)
  • پرداخت قسط به میران اعتبار مصرف شده

• برای پذیرندگان کارت

  • افزایش فروش به واسطه افزایش قدرت خرید مصرف کننده از محل اعتبارات اعطایی
  • افزایش فروش به واسطه اتصال به شبکه پذیرندگان سیستم کارت اعتباری
  • کاهش نیاز به تامین مالی از طریق اخذ تسهیلات مستقیم بانکی
  • بازگشت به شرایط رقابتی از طریق افزایش فروش توام با کاهش هزینه های مالی
  • کمک براه افتادن کسب و کارهای نوین الکترونیکی

در ایالات متحده، روش‌های مختلفی برای اعتبارسنجی وجود دارد اما مدل‌های مختلف سیستم‌های اعتبارسنجی را سال ۱۹۵۶ بیل فیر و ارل ایزاک ایجاد کردند. (اندرو تاوین؛ ۲۰۲۱) بعضی از سیستم‌های مورد استفاده در ایالات متحده به شرح زیر است:

• سیستم اعتبارسنجی FICO
• سیستم اعتبارسنجی ‌Vantage
• سیستم اعتبارسنجی CE
• در ایران

در ایران، کارت اعتباری در واقع یک نوع تسهیلات است که در قالب کارت به متقاضی ارائه شده و بعد از انجام اولین تراکنش، تسهیلات آن فعال می‌شود و می‌توان باز پرداخت آن را به صورت اقساط انجام داد. دادن تسهیلات در ایران بر اساس تضامین سهل‌البیع[۶] است. یعنی بر اساس دارایی و یا سندی که در بانک گرو گذاشته می‌شود، تسهیلات به متقاضی تعلق می‌گیرد.

با پیشرفت سیستم اطلاعاتی و برقراری ارتباط بین سیستم بانکی و سازمان بورس، بر اساس سهام عدالت کارت‌های اعتباری‌ای تقریبا به ارزش سهام، به متقاضیان ارائه می‌شود و در صورت عدم پرداخت اقساط، بانک می‌تواند مالکیت سهام را از شخص بگیرد.

علاوه بر سهام، می‌توان دارایی‌های دیگری مانند طلا و ارز را مبنای اعتبارسنجی و تخصیص اعتبار قرار داد. اما به دلایل مختلف، مردم این‌گونه دارایي‌ها را پنهان می‌کنند. به همین دلیل نمی‌توان دارایی هر شخص را تخمین زد و آن را مبنای اعتبار قرار داد.

جایگاه کارت اعتباری در زنجیره تامین

امروزه یکی از مشکلات کارت اعتباری، خارج شدن تسهیلات و اعتبار از چرخه تولید و ورود به چرخه‌هایی‌ست که سود بیشتری دارند. (طبیعت اقتصاد این است که پول به سمت بازارهایی برود که سود بیشتر و سهل‌الوصول‌تری دارد) برای برطرف کردن این مشکلات، می‌توان اعتبار را وارد یک زنجیره تامین کرد. پایه و اساس تامین مالی زنجیره تامین، گردش اعتبار و هدف آن، تامین مالی در کوتاه مدت است. حال با توجه به مصوبه بانک مرکزی در خصوص تسویه ابزار کارت اعتباری با فروشنده به صورت مدت‌دار[۷] (۱ ماهه، ۴۵ روزه و…..)، فروشنده برای تامین جایگزین کالایی که فروخته‌است، نیاز به پول دارد. در این حالت برای اینکه اعتبار در ابتدای زنجیره متوقف نشود، باید از ابزار پرداخت اسنادی استفاده کرد. تامین‌کننده اعتبار (بانک پذیرنده)‌ برای به حرکت درآوردن زنجیره تامین، به پذیرنده سندی با تعهد پرداخت داده و فروشنده می‌تواند با آن سند از تامین‌کننده کالای خود،‌کالا تهیه کند. بنابراین می توان گفت تخصیص اعتبار خرد در بین مردم، می‌تواند در یک زنجیره تامین استفاده شده و به سمت مواد اولیه و نهاده‌های اصلی تولید برود.

[۱] Looking Backward

[۲] Edward Bellamy

[۳] Credit Card

[۴] Western Union

[۵] Farrington Manufacturing Co

[۶] دارایی‌هایی که در صورت لزوم به سرعت به پول نقد تبدیل شوند.

[۷] بخشنامه تاریخ ۱۷/۰۳/۱۴۰۰ به شماره ۸۲۲۱۴/۰۱/۰۰۰/۱۴۰۰